ICC Tahkim: Tanımı, Tarihçesi ve Özellikleri

ICC TAHKİM (“ICC ARBITRATION”)

ICC Tahkim Dünya Ticaret Odası Tahkim Kuralları (ICC Kuralları) kapsamındaki uyuşmazlık çözümünü ifade eder. ICC Tahkimi yöneten Dünya Ticaret Odası (“ICC”), 100’den fazla ülkedeki yüz binlerce üye şirketi ile birlikte dünyanın en büyük ve çeşitli iş kuruluşudur. ICC’nin kural koyma, uyuşmazlık çözümü ve kuruluş politikalarının savunulması olmak üzere 3 temel faaliyeti vardır. Günümüzde ICC; uluslararası ticaret uyuşmazlığını çözmek için en çok tercih edilen uluslararası kurumlardan birisidir.

ICC uyuşmazlık çözümü arabuluculuk ve tahkim-öncesi hakem prosedürü gibi çeşitli şekillerde olabilmektedir ancak tabi ki en popüleri ICC tahkimidir. Uyuşmazlıkların ICC Tahkim Kuralları ile çözülebilmesi için tarafların, sadece sözleşmelerinin uyuşmazlık çözüm maddesine Standart ICC Tahkim Şartını eklemeleri yeterlidir:

“İşbu sözleşmeden veya işbu sözleşmeye bağlı olarak çıkabilecek her türlü uyuşmazlık Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Kuralları’na göre, bahsi geçen Kurallar’a uygun olarak bir veya daha fazla hakem atanmak suretiyle nihai olarak çözümlenecektir.”[1]

Bu basit tahkim şartına tüm ulusal mahkemelerce uyulacak ve ticari uyuşmazlıkların yerel yargılama yerine ICC Tahkim ile çözülmesini sağlanacaktır. Bu özellikle uluslararası sözleşmeler açısından önemlidir zira ulusal yargı kararlarının aksine hakem kararları, davanın tekrardan olaylarına ve esasına göre görülmesine gerek olmadan 1958 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında New York Sözleşmesi uyarınca 166 ülkede (mevcut tarih itibariyle) icra edilebilecektir.

ICC Tahkimin Tarihi

ICC ilk olarak 1919 yılında, “ticareti dünyanın her yerinde temsil edecek bir kuruluş kurmaya” karar veren bir grup girişimci tarafından kurulmuştur. Geçen yıl ICC kuruluşunun 100. Yılını kutlamıştır. ICC’nin ilk başkanı Fransız bir politikacı olan Etienne Clementel’dir. 1923 yılında (4 yıl sonra), Uluslararası Ticaret Odası’nın Uluslararası Tahkim Divanı (“ICC Divanı”) kurulmuştur.

ICC Uluslararası Tahkim Divanı

ICC Uluslararası Tahkim Divanı[2] bir mahkeme değildir. Kurulduğu 1923 yılından beri 25,000 tahkim davasında hizmet sağlamış olan dünyanın en önde gelen tahkim kurumudur. İsminden dolayı çok sık olarak ulusal mahkemelerle karıştırılan ICC Uluslararası Tahkim Divanı tahkim yargılamaları üzerindeki hukuki denetim yetkisini yerine getirmekte ancak kendi başına icra edilebilir tahkim kararları verme yetkisi bulunmamaktadır. ICC Tahkim Kuralları Ek I ile eklenmiş olan Tüzüğüne göre ICC Divanı’nın temel görevi, inceleme ve onaylama dahil olmak üzere ICC Tahkim Kuralları uyarınca tahkim yargılamalarında denetim icra etmektir.

ICC Divanı, ICC Tahkim Kurallarına ekli olan Ek II’deki kendi İç Tüzüğünü uygular. ICC Divanı bir başkan, bir başkan yardımcısı ve üyelerden oluşur. Üyeler Ulusal Komite ve Grupların (“National Committees and Groups”) teklifleri üzerine ICC Dünya Konseyi (“ICC World Council”) tarafından 3 yılık süre için atanırlar. Dünya Konseyi ICC’nin, temsilciler ve Ulusal Komitelerden oluşan yüksek yönetim kuruludur. Halihazırdaki döneme ilişkin olarak (2018-2021), ICC’nin eşit cinsiyet dağılımıyla 88’i erkek ve 88’i kadın olmak üzere 104 ülkeden toplamda 176 üyesi bulunmaktadır. ICC Mahkemesinin mevcut başkanı 30 Haziran 2020’de görev süresi sona erecek ve görevinin uzatılmasını istemeyeceğini açıklamış olan Alexis Mourre’dir. ICC üyelerinin tam listesi ICC’nin web sayfasında bulunabilir.

ICC Divanının resmi çalışma dilleri İngilizce ve Fransızcadır ancak ICC Mahkemesi Arapça, Çince, Almanca, İtalyanca, Portekizce, Rusça ve İspanyolca dahil olmak üzere dünyadaki tüm yaygın dillerde davaları kabul etmekte ve iletişimi sağlayabilmektedir.

ICC Sekretaryası

ICC Divanı 80’den fazla hukukçu ve personelden oluşan ICC Sekretaryası tarafından desteklenir. ICC Sekretaryasının görevi ICC Kuralları Ek II’de (Uluslararası Tahkim Divanının İç Tüzüğü) detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Halihazırda ICC Sekretaryasının Genel Sekreter, Genel Sekreter Yardımcısı ve Yönetim Konseyi tarafından yönetilen dünyanın bölgelerine göre organize edilmiş 11 takımı bulunmaktadır. ICC Sekretaryasının üyeleri ile, tahkim yargılamasının yönetimi ile ilgili son değişiklikleri istemek gibi konularda ICC uygulayıcıları tarafından iletişime geçilebilir. Tüm Yönetim Takımlarının iletişim bilgilerine ICC web sitesinden ulaşılabilir.  

ICC Sekretaryasının Merkezi 11 takımdan 7’sinin de bulunduğu Paris’tedir. Buna ek olarak ICC’nin tahkim süreçlerini idare etmek için New York, Hong Kong, Singapur, Abu Dhabi ve Sao Paola’da da ofisleri yer almaktadır.

Uluslararası Tahkim Divanına ek olarak, Uluslararası ADR Merkezi (“International Centre for ADR”), arabuluculuk ve diğer alternatif uyuşmazlık çözüm servisleri (“alternative dispute resolution”, ADR) sunmaktadır.

Bir kişi veya şirket ICC uyuşmazlık çözümü servislerini kullanmak için ICC üyesi olmak zorunda değildir. Taraflar birçok dilde hazır bulunan ICC Standart şartlarını kullanabilir ve onu ticaret veya inşaat kontratlarına ekleyebilirler (ICC Standart Şartına (İngilizce) bakınız).

ICC Tahkim Kurallarının Gelişimi

ICC’nin kurulmasından bugüne kadar, ICC Tahkim kurallarının 13 farklı versiyonu olmuştur (ICC Tahkim Kurallarına bakınız). Kuralların önceki versiyonları daha çok akademik amaçlı olsa da bazı kurallar halen daha pratikte kullanılmaktadır:

• 1975 ICC Rules of Conciliation and Arbitration (İngilizce)
• 1988 ICC Rules of Conciliation and Arbitration (İngilizce)
• 1998 ICC Rules of Arbitration (İngilizce)
• 2012 ICC Rules of Arbitration (İngilizce)
• 2017 ICC Rules of Arbitration (İngilizce)

 

Tahkim Talebinden (“Request for Arbitration”) son Tahkim Kararına (“Final Award”) kadar bir tahkim sürecinin tüm aşamalarına ilişkin temel düzenlemeleri içeren ICC Tahkim Kuralları ICC Tahkim yargılamasının temel taşıdır. ICC Tahkim Kuralları, Hakem Kurulunun (“Arbitral Tribunal”) oluşturulması, tahkim yargılamasının yürütülmesi ve tahkimin tutarı gibi konuları da düzenlemektedir. Halihazırda yürürlükte olan tahkim kuralları 1 Mart 2017’de yürürlüğe girmiş olan 2017 ICC Tahkim Kurallarıdır. ICC Tahkim Kuralları birkaç farklı bölüme ayrılmıştır:

 

• Başlangıç Hükümleri (Madde 1-3)
• Tahkimin Başlatılması (Madde 4-6)
• Çok Taraflı Tahkim, Birden fazla Sözleşme ve Davaların Birleştirilmesi (Madde 7-10)
• Hakem Kurulu (Madde 11-15)
• Tahkim Yargılaması (Madde 16-30)
• Kararlar (Madde 31-36)
• Masraflar (Madde 37-38)
• Çeşitli Hükümler (Madde 39-42)
• Ek I – Uluslararası Ticaret Odası Uluslararası Tahkim Divanı Tüzüğü (Madde 1-7)
• Ek II – Uluslararası tahkim Divanı İç Tüzüğü (Madde 1-7)
• Ek III – Tahkim Masrafları ve Ücretleri (Madde 1-3)
• Ek IV – Dava Yönetim Teknikleri
• Ek V – Acil Durum Hakemi Kurallar (Madde 1-8)
• Ek VI – Seri Tahkim Kuralları (Madde 1-5)

 

8 Kasım 2020’de ICC, 1 Ocak 2021’de yürürlüğe girmesi beklenen ICC Tahkim Kurallarının en yeni taslak versiyonunu yayınlamıştır. Yeni Kurallarla gelen değişikliklere ilişkin sitemizde yayınladığımız bir makaleye buradan ulaşabilirsiniz.

ICC Tahkimin Başlatılması

Bir ICC Tahkimin başlatılması için öncelikle başvurucu tarafın 5,000 ABD Doları başvurma harcı ödemesi ve ICC’ye Tahkim Talebini sunması gerekmektedir. Başvurunun yapılacağı yer direkt ICC’nin Paris’teki merkezi olabileceği gibi dünyanın başka yerlerindeki diğer ofisleri de olabilmektedir.

ICC Kuralları 4(3)’e göre Tahkim Talebi aşağıdaki bilgileri içermelidir:

1. a) Her bir tarafın tam adı, kim olduğu, adresi ve diğer iletişim bilgileri;
2. b) Tahkimde davacıyı temsil eden kişinin(kişilerin) tam adı, adresi ve diğer iletişim bilgileri;
3. c) Taleplerin ortaya çıkmasına sebep olan uyuşmazlığın mahiyetinin ve özelliklerinin tanımı ve bu taleplerin dayanakları;
4. d) Dava konusunun değeri ve belirlenebildiği ölçüde diğer taleplerin yaklaşık parasal değeri ile birlikte talep sonucu;
5. e) İlgili her bir sözleşme ve özellikle tahkim sözleşmesi (veya sözleşmeleri);
6. f) Talebin birden fazla tahkim sözleşmesine dayanması durumunda, ileri sürülen her bir talebin hangi tahkim sözleşmesi kapsamında yapıldığının belirtilmesi;
7. g) Madde 12 ve 13 hükümlerine göre hakemlerin sayısı ve seçilmesi ile ilgili gerekli her türlü ayrıntı, görüş ve teklif ve anılan maddeler uyarınca aday göstereceği hakemi; ve
8. h) Tahkim yeri, uygulanacak hukuk ve tahkimin dili ile ilgili tüm ayrıntı, görüş ve teklifler

 

Tahkim Talebinin alınmasının ardından, ICC Sekreterliği Cevabını sunması için Tahkim Talebinin tebliğden itibaren 30 günü olacak davalıya veya davalılara tahkim Talebini tebliğ eder. Cevap Dilekçesinin de aynı Tahkim Talebi gibi benzer bilgileri içermesi gerekmektedir.

Ardından ICC Sekreterliği hakem kurulunun oluşturulması için taraflara yardımcı olur, oluşturulan hakem kurulu daha sonra ICC Tahkimin geriye kalan prosedürle ilgili adımlarının kararlaştırılacağı Usuli Zaman Çizelgesinin tartışılacağı bir Dava Yönetim Toplantısı düzenler.

Standart bir ICC tahkimi 2 turlu bir dilekçelerin teatisi aşaması, buna müteakip sözlü duruşma ve en sonunda kararın verilmesi aşamalarını içerir. Ne var ki taraflar kendilerine uyan başka türlü bir prosedür üzerinde de uzlaşabilirler.

2019 yılında, ortalama bir ICC tahkimin süresi 22 ay olmuştur (bunun anlamı tabi ki ICC tahkimin yarısının 22 aydan kısa sürdüğüdür). 2017 yılında getirilmiş olan ICC’nin Seri tahkim Usulü hükümleri daha düşük ölçekli uyuşmazlıkların süresini düşürecektir.

 

ICC Tahkim Kuralları Çerçevesinde Hakem Kurullarının Seçilmesi

ICC Tahkim Kuralları kapsamındaki uyuşmazlıklar ya tek ya da 3 hakem tarafından çözümlenir (2017 ICC Kuralları Madde 12(1)). “Her hakem tarafsız ve tahkime katılan taraflardan bağımsız olmalı ve bu şekilde kalmalıdır” aksi takdirde ilgili hakem reddedilebilir ve davadan alınabilir.

Bir hakem atamak isteyen taraflar ya kendi kaynakları ile internet üzerinden araştırma yapabilir ya da ICC Tahkim Divanından bu işlemi kendi yerine yapmasını talep edebilir.

Taraflar, hakemlerin sayısını kararlaştırmamışsa, uyuşmazlığın üç hakem atanmasını gerektirdiği kanaatine varmadıkça Divan, tek hakem atar. Bu durumda davacı, Divan’ın kararının kendisine ulaşmasından itibaren 15 gün içinde bir hakem aday gösterir ve davalı da davacı tarafından gösterilen adaya ilişkin bildirinin kendisine ulaşmasından itibaren 15 gün içinde bir hakem aday gösterir. Taraflardan biri herhangi bir hakem aday göstermez ise, hakemi Divan atar (2017 ICC Kuralları, Madde 12(2)).

Taraflarca uyuşmazlığın tek hakem tarafından çözülmesinin kabul edildiği durumlarda taraflar, tek hakemi anlaşarak aday gösterip onaya sunabilir. Davacının Tahkim Talebi’nin diğer tarafa ulaşmasından itibaren 30 gün içinde ya da Sekretarya tarafından verilen ek sürede taraflar aday gösterecekleri tek hakem konusunda bir anlaşmaya varamazlarsa, tek hakem Divan tarafından atanır (2017 ICC Kuralları, madde 12(3)).

ICC Tahkimin Tutarı

5,000 ABD Doları başvuru harcı ödendikten sonra ICC taraflardan gider avansı (“advances on cost”) ödenmesini talep edecektir. Ödenecek olan gider avansı uyuşmazlığın tutarına göre belirlenecektir. Bu tutar ICC’nin masraf hesaplayıcısında hesaplanabilir. Genellikle masraflar taraflar arasında eşit bir şekilde paylaşılır. Eğer bir taraf ödemeyi reddederse, nihai kararda geri alınmak üzere diğer taraftan masrafın tümünün ödenmesi istenebilir.

Her ne kadar tarafların kendilerini tahkim avukatları veya hukukçular ile temsil ettirmeleri zorunlu değilse de tahkim yargılamasının ve efektif avukatlığın incelikleri düşünüldüğünde, avukatla temsil edilme akıllıca olacaktır. Ne var ki bilirkişi masrafları ile birlikte yasal harçlar tahkimin en büyük masraf kalemlerini oluşturmaktadır. ICC tahkimin masrafını düşürmek için birkaç teknik yer almaktadır ancak bunların içinden en etkilisi yasal ve bilirkişi harç ve masraflarını pazarlık etmektir. ICC tahkimin toplam masrafını hesaplayan bir hesaplama aracı online olarak bulunabilir.

Tahkim davasını kazanan taraf masraflarını hepsini ya da çok büyük bir bölümünü geri alabilir. 2017 ICC Kurallar 38(4) uyarınca “Nihai karar; tahkim masraflarını belirler ve taraflardan hangisinin söz konusu masraflara katlanacağını veya masrafların taraflarca hangi oranlarda paylaşılacağını hüküm altına alır”.

 

 

 

 

[1] https://www.international-arbitration-attorney.com/icc-arbitration/

[2] Buradaki mahkeme değildir vurgusu Uluslararası Tahkim Divanı’nın İngilizce orijinal kelimesinden kaynaklanmaktadır. İngilizcede söz konusu Divanın orijinal adı “International Court of Arbitration’dır”. Buradaki court ifadesi İngilizcede aynı zamanda yerel mahkemeler için de kullanıldığından yazıda Divan’ın statüsünün aslında bir mahkeme olmadığına dikkat çekilmek istenmiştir.