Tahkim Nedir: Kısa ve Eğitici Bir Bilgi Notu

Tahkim Nedir?

Tahkim tarafların aralarında anlaşıp bir uyuşmazlığı,  tahkim kararı (“award”) verecek olan bir veya daha fazla hakeme çözülmek üzere havale ettikleri bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Tahkim, taraflara uyuşmazlıklarını devlet mahkemeleri dışında çözmeye olanak sağladığı için bir alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizması olarak nitelendirilmektedir.

Alternatif uyuşmazlık çözüm metotları arasında tahkim, hakemlere verilmiş olan davayı çözme ve tahkim kararı verme yetkisi nedeniyle uyuşmazlıkların çözülmesi için yargısal bir yol olarak kabul edilir. Arabuluculuk (“mediation”) ve müzakerelerin (“negotiation”) aksine tahkimde, tarafların kendilerine nihai ve bağlayıcı bir şekilde tahkim kurulu (“arbitral tribunal”) tarafından hükmedilen çözüme karşı bir söz hakları yoktur.

Tahkime Muvafakat

Tahkimin ana karakteristiği karşılıklı mutabakata dayalı olmasıdır. Bir uyuşmazlık hakem tarafından ancak taraflar buna rıza göstermişler ise çözülebilir. Tarafların bu konudaki anlaşması genellikle uyuşmazlığın ortaya çıkmasından önce sözleşmede yer alan bir tahkim şartı olarak şekil alır. Bununla birlikte, uyuşmazlık doğduğu zaman da taraflar, söz konusu uyuşmazlığı tahkime götürme konusunda anlaşabilirler.

Tahkim Tipleri

Tahkim ulusal ve uluslararası olabilmektedir. Taraflar farklı milliyetlerden olduğu ve/veya uluslararası ticaret menfaatlerinin söz konusu olduğu durumlarda hakemler de uluslararası olmaktadır. Bu tanım tarafların tahkime gitme anlaşmasına uygulanacak olan hukuka (“governing law”) göre değişiklik gösterebilmektedir.

Uyuşmazlığın konusuna göre de -örneğin ticari, inşaat, yatırımcı-devlet gibi– farklı tipte tahkim tipleri bulunmaktadır.

Tahkim yargılaması ise kurumsal tahkim ve ad-hoc tahkim olmak üzere iki şekilde kategorilendirilebilir. Birçok tahkim yargılaması kurumsal tahkim merkezleri tarafından yürütülmektedir. Bunlardan bazı önemli olanları şunlardır: ICC, SCC, ICSID, UNCITRAL (PCA), LCIA, SIAC, HKIAC, DIAC, JAMS, ICDR, OHADA (CCJA)

 Tahkimin ulusal yargılamalara göre avantajları

Tahkimin temel avantajı, uyuşmazlığın özelliklerine uyarlanabilecek olan özel olarak tasarlanmış bir uyuşmazlık çözüm sürecine olanak sağlamasıdır. Örneğin, taraflar hakemin kim olacağını veya hakemin yerine getirmesi gereken kriterleri belirleyebilmektedirler. Tahkim yargılaması, süreci daha kısa hale getiren temyize olanak vermemesi (çoğu durumda) nedeniyle ulusal yargılamaya istinaden daha az masraflı olabilmektedir. Ayrıca 1958 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında New York Sözleşmesi uyarıca tahkim kararları 154 ülkede icra edilebilmektedir. Bununla birlikte ulusal yargılama kararları için aynı olanak söz konusu değildir.

Kaynak: https://www.international-arbitration-attorney.com/definition-of-arbitration/